برآورد نیاز آب زیست محیطی رودخانه ها مطالعه موردی: رودخانه کشکان

اهمیت رودخانه ها بعنوان یکی از مهمترین منابع آب شیرین در دسترس و همچنین اهمیت حفظ اکوسیستم و تلاش برای حفظ و نگهداری از آن سبب انجام مطالعات بسیاری در زمینه برآورد نیازهای آبی محیط زیستی رودخانه ها گردیده است. در این تحقیق مقدار آب موردنیاز زیست محیطی رودخانه کشکان در دو ایستگاه دوآب ویسیان و برآفتاب واقع در استان لرستان مورد مطالعه قرار گرفت. جهت برآورد جریان زیست محیطی رودخانه کشکان اطلاعات هیدرولوژیکی و همچنین اطلاعات مربوط به ماهیان این رود از شرکت آب منطقه ای استان لرستان، اداره شیلات و منابع کتابخانه ای جمع آوری گردید. پس از انجام مطالعات کتابخانه ای و همچنین بررسی ماهیان منطقه تعدادی روش مورد بررسی و معرفی قرار گرفت که از بین آنها روشهای هیدرولوژیکی تنانت، تسمن، آرکانزاس، جریان پایه موردنیاز آبزیان، جریان پایه آبزیان maine، اسماخین، جورجیا، hoppe، 7qy، منحنی تداوم جریان و یک روش اکولوژیکی ابداعی جهت برآورد جریان مورد نیاز زیست محیطی رودخانه کشکان مورد استفاده قرار گرفتند. در این بررسیها روش اکولوژیکی بر پایه تعیین میزان حداقل عمق مورد نیاز ماهیان با درنظرگرفتن دوره مشترک تخم ریزی ماهیان و تعیین گونه ماهی حساس با توجه به حداقل جریان مورد نیاز ماهیان موجود در منطقه مشخص گردید. با توجه به این امر، ماهی garra rufa از خانواده cyprinidae بعنوان ماهی شاخص انتخاب گردید، و میزان جریان حداقلی معادل 5.9 و 0.09 مترمکعب در ثانیه در دوره تخم ریزی ماهیان در ایستگاههای دوآب ویسیان و برآفتاب برآورد گردید. پس از بررسی روشهای هیدرولوژیکی و اکولوژیک و برآورد جریان زیست محیطی توسط این روشها، مقدار جریانهای 7q10 و q70 و جریان اکولوژیکی بعنوان جریان حداقلی که رودخانه باید داشته باشد مورد مقایسه قرار گرفتند. از آنجا که مقدار جریانq70 بیشتر از مقادیر جریانهای اکولوژیکی و 7q10 برآورد شده بود، جریان q70 بعنوان حداقل جریان رودخانه درنظر گرفته شد. با توجه به آنکه این جریان مقدار حداقلی است که باید در رودخانه تامین گردد تا اکوسیستم آن در حالت ایمن باشد جهت تعیین مقدار نهایی جریان، کمترین مقدار برآورد شده توسط روشهای مختلف که از مقدار q70 بیشتر بود بعنوان میزان جریان زیست محیطی در نظر گرفته شده و مشخص گردید که بهترین روش برآورد جریان در مسیر اصلی رودخانه، روش اسماخین با مقدار جریانی معادل 9 مترمکعب بر ثانیه و بهترین روش در سرشاخه رودخانه، روش تنانت با میزان جریانی معادل 0.86 مترمکعب بر ثانیه بوده است. پس از بررسی جریان مشخص گردید که مقادیر برآورد شده در ایستگاه دوآب ویسیان برای ماههای تیر تا مهر و در ایستگاه برآفتاب برای ماههای خرداد تا شهریور از مقدار جریان متوسط ماهانه رودخانه بیشتر بوده است، از این رو با توجه به آنکه اکوسیستم یک رودخانه خود را با جریان درازمدت رودخانه وفق داده و جریان طبیعی رودخانه بهترین جریانی است که می تواند در اختیار اکوسیستم رود قرار گیرد، برای ماههایی که جریان زیست محیطی از جریان متوسط درازمدت رودخانه بیشتر برآورد گردیده بود، جریان متوسط ماهانه بعنوان جریان زیست محیطی رودخانه کشکان انتخاب گردیده و بدین صورت مقدار جریان زیست محیطی برآورد شده برای رودخانه کشکان در ماههای ذکر شده اصلاح گردید.